تيروئيد غده اي است به شكل پروانه در جلوي گردن در پايين حنجره و بالاي استخوانهاي ترقوه، تيروئيد دو نوع هورمون ترشح مي كند به نام هاي T4 و T3 كار اين هورمون ها تنظيم چگونگي مصرف و ذخيره انرژي در بدن است. در حقيقت تيروئيد مسئول تنظيم سوخت و ساز بدن مي باشد. عملكرد تيروئيد توسط غدة ديگري در بدن به نام هيپوفيز تنظيم مي شود. هيپوفيز در مغز قرار دارد و با ترشح هورمون محرك تيروئيد، باعث افزايش ترشح هورمونهاي تيروئيد مي شود. تيروئيد ممكن است دچار كم كاري يا پركاري شود.(2)
بیماری های غده تیروئید: 1- کم کاری تیروئید: کم کاری تیروئید شرایطی است که غده تیروئید قادر به تولید هورمون تیروئید کافی نیست. از آنجا که هدف اصلی هورمون تیروئید "تنظیم متابولیسم بدن" است ، درواقع مبتلایان به این بیماری علائم مرتبط با کم شدن متابولیسم بدن را دارند. - علائم کم کاری تیروئید
2- سرطان مدولاری تیروئید: برخلاف سرطانهای تیروئید پاپیلری و فولیکولی ، که از سلولهای تولید کننده هورمون تیروئید ناشی می شوند ، سرطان مدولاری تیروئید در سلولهای پارافولیکولار (که به آنها سلولهایC نیز می گویند) تیروئید منشا می گیرد. این سلول های سرطانی هورمونی متفاوت به نام کلسی تونین ایجاد می کنند که ارتباطی با کنترل متابولیسم مانند هورمون تیروئید ندارد عوامل اصلی در این نوع سرطان: در زنان شایعتر از مردها (بجز انواع ارثی) متاستاز منطقه ای (گسترش به غدد لنفاوی گردن) در اوایل بیماری رخ می دهد،اماگسترش در اندامهای دیگر بعدا رخ داده و ممکن است شامل کبد ، استخوان ، مغز و آدرنال باشد. ارتباظی با قرار گرفتن در معرض اشعه ندارد معمولاً در لوب مرکزی فوقانی تیروئید سرچشمه می گیرد(5)
3-سرطان پاپیلاری تیروئید سرطان پاپیلاری تیروئید ، که به عنوان کارسینوما پاپیلری تیروئید نیز شناخته می شود ، شایع ترین شکل سرطان تیروئید است و حدود 85٪ از سرطانهای تیروئید را تشکیل می دهد. در بسیاری از موارد ، در بسیاری از موارد فرداز وجود بیماری آگاه نمی شود مگر ، تا زمانی که پزشک متوجه توده غیر طبیعی ، البته بدون درد ، در نزدیکی تیروئید شود.این نوع سرطان شایعترین و البته قابل درمان ترین نوع سرطان تیروئید می باشد.راههای مختلف درمان می توانند شامل موارد زیر باشند:
4- تیروئیدیت تیروئیدیت التهاب و (نه عفونت) غده تیروئید است. انواع مختلفی از تیروئیدیت وجود دارد ، و درمان برای هر یک متفاوت است. تیروئیدیت هاشیموتو تیروئیدیت هاشیموتو ، که به آن تیروئیدیت لنفوسیتیک لنفوسیتیک خود ایمنی یا مزمن نیز گفته می شود ، شایع ترین نوع تیروئیدیت است. این یک بیماری خود ایمنی است ، به این معنی که سلول های ایمنی به جای محافظت از بافت سالم به آن حمله کرده وباعث التهاب تیروئید می شوند. بیماری های خود ایمنی در زنان بیشتر از مردان شایع هستند،به همین ترتیب میزان شیوع هاشیموتو در زنان 7 برابر مردان می باشد .(11) تیروئیدیت دکورون تیروئیدیت دکورون (که به آن تیروئیدیت تحت حاد یا گرانولوماتوز نیز گفته می شود) برای اولین بار در سال 1904 شرح داده شد و بسیار کمتر از تیروئیدیت هاشیموتو است. غده تیروئید به طور کلی به سرعت متورم می شود و بسیار دردناک و حساس است. اگرچه این نوع تیروئیدیت شباهت زیادی به عفونت در غده تیروئید دارد ، اما هیچ عامل عفونی تاکنون شناسایی نشده است و در درمان آن آنتی بیوتیک مورد استفاده قرار نمی گیرد درمان معمولاً استراحت کامل و دارو برای کاهش التهاب است. گاهی اوقات کورتیزون (استروئیدها ، که باعث کاهش التهاب می شوند) و هورمون تیروئید (برای "استراحت" غده تیروئید) ممکن است در موارد طولانی مدت استفاده شود
تیروئیدیت خاموش تیروئیدیت خاموش سومین و کمترین نوع تیروئیدیت بوده و تا دهه 1970 به رسمیت شناخته نمی شد ، اگرچه احتمالاً وجود داشته و قبل از آن به عنوان بیماری گریوز تحت درمان قرار گرفته بود. این نوع تیروئیدیت شبیه ترکیبی از تیروئیدیت هاشیموتو و تیروئیددکورون است. بیشتر بیماران زنان جوانی هستند که بدنبال بارداری دچار بیماری شده اند. این بیماری معمولاً نیازی به درمان ندارد و 80٪ بیماران بهبود و بازگشت کامل غده تیروئید را به حالت عادی پس از 3 ماه نشان می دهند. علائم مشابه بیماری گریوز به جز خفیف تر است
تیروئیدیت حاد بدنبال انجام جراحی در نواحی گردن مانند، جراحی پارتیروئید ، امکان بروز تیروئیدیت حاد وجود دارد. برای افرادی که تیروئیدیت بعداز جراحی دارند ، یک تا سه ماه به راحتی با دارو درمان می شود تا به کاهش التهاب و بازگرداندن تیروئید به عملکردهای سالم کمک کند.(7)
سرطان تیروئید: سرطان آناپلاستیک سرطان آناپلاستیک تیروئید نادر ترین نوع سرطان تیروئید است. تومورهای آناپلاستیک تنها 1٪ از موارد سرطان تیروئید را تشکیل داده و کشنده ترین سرطانهای تیروئید است. مانند سرطان پاپیلری ، سرطان آناپلاستیک تیروئید ممکن است سالها (بیش از 20) به دنبال قرار گرفتن در معرض تابش بروز کند. متاستاز دهانه رحم (گسترش سرطان به غدد لنفاوی در گردن) در اکثر موارد (بیش از 90٪) موارد در زمان تشخیص وجود دارد - ویژگی های سرطان تیروئید آناپلاستیک شروع اوج سرطان آناپلاستیک تیروئید در سن 65 سال و بالاتر است. در بیماران جوان بسیار نادر است. این نسبت در مردان نسبت به زنان با نسبت 2: 1 بیشتر است. به طور معمول به شکل توده ای به سرعت در حال رشد گردن ظاهر می شود. این بیماری می تواند سالها پس از قرار گرفتن در معرض اشعه رخ دهد. امکان متاستاز به غدد لنفاوی گردن در بیش از 90٪ موارد وجود دارد. متاستازبه نقاط دورتر مانند (ریه ها یا استخوان ها) حتی در اوائل تشخیص بیماری بسیار متداول است. امید به درمان چندان بالا نیست. به طور معمول نیاز به یک برنامه درمانی بسیار تهاجمی با جراحی ، پرتونگاری و حتی گاهی اوقات شیمی درمانی است. غالباً برای حفظ هوای بیمار به تراکئوستومی نیاز دارد(8) گواترها: غدد تیروئید غیرطبیعی بزرگ گواتر یک غده تیروئید غیر طبیعی است. گواتر به دلیل اینکه تورم کل متورم شده است یا غده دارای رشد یا گره های متعدد روی آن است ، ایجاد می شود. در حالی که برخی از افراد مبتلا به گواتر هیچ علائمی ندارند ، برخی دیگر ممکن است علائم تیروئید پرکاری یا کم کاری تیروئید را داشته باشند
- علل ایجاد گواتر: • کمبود ید • بیماری گریوز • بیماری هاشیموتو • ندولهای تیروئید • تیروئیدیت • سرطان تیروئید
- درمان گواتر: درمان به علت گواتر و علائم آن در فرد بستگی دارد. به عنوان مثال اگر گواتر به دلیل کمبود ید ایجاد می شود ، ممکن است با مکمل های ید و هورمون تیروئید تحت درمان قرار گیرد.(9)
سرطان هرتسل تیروئید سلول هرتسل بافت تیروئید است که در زیر میکروسکوپ ظاهری متمایز دارد. از سلول فولیکولی بزرگتر است و دارای ماده سلولی رنگ آمیزی صورتی است. بعضی اوقات آسیب شناسان این سلول ها را به عنوان انکوسیتی لکه دار بزرگ شده با رنگ صورتی طبقه بندی می کنند. سلولهای حفره نسبت به سایر سلولهای تیروئید متفاوت هستند و بیشتر در بیماران مسن ظاهر می شوند. سن متوسط بیماران مبتلا به سرطان هرتسل 55 سال است ، حدود 10 سال بیشتر از بیماران مبتلا به سرطان فولیکول.
- درمان سرطان هرتسل برای بیشتر افراد بهترین و اغلب تنها روش درمانی برداشتن جراحی کل غده تیروئید و غدد لنفاوی مرتبط است. این روش معمولاً به عنوان یک روش حداقل تهاجمی و فقط با یک برش کوچک در قسمت تحتانی گردن انجام می شود(5) بیماری گریوز بیماری گریوز نوعی مشکل خود ایمنی است که باعث می شود غده تیروئید بیش از حد هورمون تیروئید تولید کند ، که به آن پرکاری تیروئید گفته می شود. بیماری گریوز اغلب علت اصلی پرکاری تیروئید است. علائم اولیه بیماری گریوز ممکن است با سایر شرایط اشتباه گرفته و تشخیص را به چالش بکشد. برخی از علائم شایع تر عبارتند از:
- درمان پرکاری تیروئید پرکاری تیروئید با داروهای ضد تیروئیدی که در تولید هورمونهای تیروئید تداخل دارند قابل درمان است (در درجه اول متیمازول ؛ پروپیلتوریوراسیل اکنون فقط در زنان در سه ماهه اول بارداری استفاده می شود). گزینه دیگر ، درمان با ید رادیواکتیو برای آسیب رساندن به سلولهای سازنده هورمونهای تیروئید است
پیشگیری از بیماری های تیروئید: مــوارد مطــرح شــده پيرامــون پيشــگيري از بيماريهاي تيروئيد
پيشگيري اوليه : ۱. اصلاح کمبود يد: در بيشتر كساني كه در مناطق كمبود يد زندگي ميكنند، تنها عارضه اي كه ديده مي شود، يك گواتر درستكار (Euthyroid ) است كه ترشح هورمون هاي تيروئيد و ii TSH و غلظت آن ها در سرم طبيعي ميمانند. اگر در جايي كمبود يد ش دت داشته باشد، علايم شديد عصبي ، ذهني يا كم كاري تيروئيد و يا هر دو مشاهده ميشوند و شكل هاي گوناگون كرتينيسم نمايان ميگردد ۲. قطع مصرف دخانيات: عامل خطر ديگري كه در بروز بيماريهاي تيروئيد نقش دارد, استعمال دخانيات است. گواتر و بيماريهاي خودايمني تيروئيد (بيماري هاشيموتو, بيماري گريوز و عوارض چشمي آن با) استعمال دخانيات در ارتباط ۵ هستند. ۳. ارتباط مصرف الکل و پرکاري تيروئيد:
پيشگيري ثانويه: در مورد بيماريهاي تيروئيد پيشگيري ثانويه به اين معني است که افراد به ظاهر سالم را که در حال حاضر بيماري خفيفي دارند ولي در آينده بيماري آنها بروز مي ،کند ي و يا افراد سالمي که زمينه بيماري دارند و ميتواند در آينده خطرساز باشد، غربالگري گردند. ۱. کم کاري مادرزادي تيروئيد: : مهمترين مورد براي پيشگيري ثانويه در بيماريهاي تيروئيد, غربالگري نوزادان اين مهم اگرچه از ۲۱ براي كمكاري مادرزاي تيروئيد ميباشد. تشخيص و درمان به موقع اين بيماري سبب ميشود از اختلالات جسمي و ذهني ناشي از کمکاري در کودکان پيشگيري گردد. ۲. اختلالات تحت باليني تيروئيد: غربالگري در يک جامعه براي تشخيص مبتلايان به كمكاري يا پركاري خفيف (تحت باليني ) تيروئيد را كه علايم باليني واضحي ندارند، در سالهاي اخير مورد توجه قرار گرفته است. ي سابقه چنين غربالگري در برخي از كشورهاي جهان وجود دارد و به تازگي در ايران نيز انجام شده است ۳. تشخيص سرطان تيروئيد با اولتراسونوگرافي: سونوگرافي تيروئيد روش بسيار مطمئني براي بررسي ۳۹ گرههاي تيروئيد و نيز اندازه (حجم ) تيروئيد است ۴. غربالگري تيروئيد گره دار با کلسيتونين: در فردي که دچار گره ۴۷ سيتولوژي ميباشد. تيروئيد ميباشند، اندازهگيري کلسيتونين ميتواند MTC یا سرطان مدولري تيروئيد را خيلي زودتر از روشهاي معمولي تشخيص دهد. ۵. غربالگري با RET ۶. غربالگري تيروئيد در حاملگي : کم کاري و پرکاري آشکار تيروئيد در زنان باردار سبب بروز اختلالات قابل اهميت در پيامد بارداري ، و نيز در رشد و تکامل جنين و بنابراين شناخت اين بيماريها و درمان ۵۲،۵۳ نوزاد ميشوند. ۷. افتالموپاتي گريوز: : انتخاب نوع درمان مناسب ميتواند از تشديد افتالموپاتي و عوارض ناشي از آن جلوگيري نمايد. نشان داده شده درمان پرکاري تيروئيد با يد راديواکتيو در افراد مبتلا به افتالموپاتي در مواردي سبب تشديد ي عارضه چشمي و مقاومت آن به درمانهاي معمولي ميشود پيشگيري ثالثيه ۸. بيماريهاي ياتروژنيک : تجويز مقادير زياد داروهاي تيروئيدي و ضدتيروئيدي ميتواند با عوارض وخيمي همراه شود که اجتناب از آنها، از موارد پيشگيري ثالثيه به حساب مي آید. ۹. حاملگي و اختلالات تيروئيد: ۱۰. توقف بيماري با مراقبتهاي مطلوب : درمان كم كاري تيروئيد بايد با دقت انجام شود و با آموزش صحيح بيمار و همراهان او, پايش و ارزيابي دايمي همراه باشد, وگرنه درمان كنترل نشده ممكن است به عواقب وخيمتري بيانجامد (دكتر فريدون عزيزي)
منابع: 1- پيشگيري از بيماريهاي تيروئيد دكتر فريدون عزيزي،مجلهي غدد درونريز و متابوليسم ايران دانشگاه علوم پزشكي و خدمات بهداشتي ـ درماني شهيد بهشتي دورهي شانزدهم، شماره ۱ي ، صفحه هاي ـ ۳۳ ) ۴۶ فروردين ـ ارديبهشت ۱۳۹۳ 2- https://emrc.mui.ac.ir/fa, خانم دكتر فقيه ايماني ۱۳۹۷/۰۶/۲۶ 3- https://endocrine.ac.ir 4- https://www.endocrineweb.com,James Norman MD, FACS, FACE: 07/10/19 5- . https://www.endocrineweb.com,Gary Clayman, DMD, MD, FACS: 04/27/18 6-https://www.endocrineweb.com,Eren Berber MD،10/28/14 7- https://www.endocrineweb.com,James Norman MD, FACS, FACE: 11/20/18 8-https://www.endocrineweb.com, James Norman MD, FACS, FACE. 5/27/14 9- https://www.endocrineweb.com,Bridget Brady MD, FAC S, 29, 2015 10-https://www.endocrineweb.com,Grazia Aleppo MD, FACE, FACP.: 07/10/19 11- https://www.endocrineweb.com, Kresimira (Mira) Milas MD،: 04/08/20 12- https://www.endocrineweb.com, Daniel J. Toft MD, PhD, 07/09/19