بارداری و زایمان

عفونت ادراری کودک

ادرار به طور معمول مسیر ذکرشده در بالا را بدون دردسر طی می‌کند، اما اگر باکتری‌ها از پوست اطراف ناحیهٔ تناسلی یا مقعد و یا از طریق جریان خون وارد بدن شود، می‌تواند در هر نقطه‌ای در طول مسیر ادرار، عفونت و التهاب ایجاد کند. حدود ۸ درصد از دختران و ۲ درصد از پسران، حداقل یک عفونت ادراری را در دوران کودکی تجربه می‌کنند، هرچند قبل از یک سالگی، عفونت ادراری در پسرها شایع‌تر از دخترهاست.

اگر احساس می‌کنید مشکلی وجود دارد، با پزشک کودک تماس بگیرید. عفونت‌های مجاری ادرار معمولاً به آسانی درمان می‌شود، اما اگر بدون درمان رها شود می‌تواند منجر به آسیب دائمی به کلیه و حتی نارسایی کلیه شود. پزشکان می‌گویند کودکان زیر دو سال نسبت به کودکان بزرگ‌تر، احتمال بیشتری برای آسیب‌های جدی دارند، پس ضروری است که تشخیص و درمان عفونت مجاری ادراری کودک به‌موقع صورت گیرد.

عفونت‌های مجاری ادراری در کودکان نوپا به چه علت به وجود می‌آیند؟

UTI ها اغلب توسط باکتری‌های معمولی که در روده یافت می‌شوند ایجاد می‌شوند. در حالی که دستگاه ادراری به طور معمول با باکتری‌هایی که در تماس است مقابله می‌کند و گاهی اوقات باکتری‌ها باعث عفونی می‌شوند. در نوزادان و کودکان نوپا گاهی اوقات باکتری‌ها از مدفوع به مثانه منتقل می‌شوند. عفونت همچنین می‌تواند نشانه‌ای از مشکل در ساختار مجاری ادراری باشد. اگر سابقه خانوادگی عفونت ادراری دارید کودک نوپای شما بیشتر مستعد ابتلا به آن است.

 

علائم عفونت ادراری کودک

برای بسیاری از کودکان، تب غیرقابل توضیح تنها علامتی است که در این بیماری بروز می‌کند. درصد کمی از کودکانی که تب دارند اما هیچ علائم بیماری دیگری ندارند، اغلب دچار عفونت ادراری هستند. طبق نظر برخی از کارشناسان، فقدان نشانه‌های دیگر باعث می‌شود که بسیاری از عفونت‌های ادراری در کودکان تشخیص داده نشود. در برخی موارد، کودک ممکن است علائم دیگری را، همراه تب یا بدون آن نشان دهد. گاهی اوقات هیچ علامتی وجود ندارد به خصوص اگر کودک نوپا کمتر از 2 سال سن داشته باشد. تحقیقات نشان می‌دهد که تب بدون علت شایع ترین علامت عفونت ادراری در کودکان از بدو تولد تا 2 سال است. سایر علائم عفونت ادراری در کودکان می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

- ادرار کدر، تیره، خونی یا بوی بد
- اسهال یا استفراغ
- تب
- تحریک پذیری یا سرگردانی
- کمبود اشتها
- کمردرد یا شکم درد
- درد یا سوزش با ادرار
- حوادث ادراری (در کودکان نوپا که قبلاً تحت آموزش ناهنجاری قرار گرفته اند)
دختران بیشتر از پسران مستعد ابتلا به عفونت ادراری هستند زیرا مجرای ادراری آنها کوتاه‌تر و نزدیک به مقعد است. پسرانی که ختنه نشده‌اند نیز بیشتر از پسران ختنه شده دچار عفونت ادراری می‌شوند.

 

با کودکی که دچار عفونت ادراری شده چی‌کار کنیم؟

درمان اصلی عفونت ادراری آنتی بیوتیک است که باکتری‌های عامل عفونت را از بین می برد. اگر کودک درد قابل توجهی را تجربه می‌کند ممکن است دارویی که مخاط مجاری ادراری را بی حس می‌کند نیز تجویز شود. این مهم است که فرزند شما آنتی بیوتیک‌ها را برای مدتی که پزشک تجویز کرده است مصرف کند. در حین مصرف آنتی بیوتیک‌ها مطمئن شوید که کودک شما مایعات زیادی می‌نوشد اما از مصرف کافئین خودداری کنید. پس از چند روز یا بعد از دوره دارو پزشک ممکن است بخواهد تجزیه و تحلیل ادرار را تکرار کند تا مطمئن شود عفونت از بین رفته است. بستری شدن می‌تواند نظارت دقیق و داروها و درمان مناسب را تضمین کند به ویژه اگر کودک دچار کم آبی بدن باشد و مشکوک به عفونت کلیه باشد یا تصور شود که عفونت گسترش یافته است.
 

آزمایش‌ تشخیص عفونت ادراری کودک

اگر پزشک مشکوک به عفونت دستگاه ادراری باشد، به یک نمونه ادرار برای کنترل عفونت و التهاب از طریق آزمایش ادرار و کشت ادرار نیاز دارد. پزشک باید از وجود عفونت و نوع باکتری که آن را به وجود آورده مطمئن شود تا بتواند آنتی‌بیوتیک درست را تجویز کند. پزشک نیاز به یک نمونه ادرار استریل دارد، یعنی نمونه‌ای که توسط باکتری‌های همیشگی روی پوست کودک آلوده نشده باشد. انجام این کار برای نوزاد یا کودکی که نمی‌تواند طبق دستور ادرار کند یا دستورالعمل‌های خاصی را دنبال کند، سخت است. به همین دلیل و به احتمال زیاد، از یک سوند برای جمع‌آوری نمونه استفاده خواهد شد. پزشک، اندام تناسلی کودک را با محلول استریل تمیز و پس از آن یک لوله یا سوند را وارد مجرای ادراری می‌کند تا ادرار را مستقیماً از مثانهٔ کودک بگیرد. کودک ممکن است در طول این پروسه گریه کند، اما خطری وجود ندارد، هرچند می‌تواند ناراحت‌کننده باشد ولی معمولاً در کمتر از یک دقیقه انجام و تمام می‌شود. همچنین یک گزینۀ دیگر که کمتر استفاده می‌شود، جمع‌آوری ادرار به طور مستقیم از مثانه با وارد کردن یک سوزن به داخل قسمت تحتانی شکم است که روشی بسیار معمول و بی‌خطر است.

خود پزشک ممکن است بتواند با استفاده از یک نوار ادرار یا با بررسی نمونه ادرار زیر میکروسکوپ و در مطبش بتواند یک نتیجه‌گیری اولیه انجام دهد. اگر او شواهدی از عفونت در نتایج اولیهٔ آزمایش ببیند، ممکن است درمان را فوراً شروع کند و اگر نمونه را به برای آزمایش آزمایشگاه می‌فرستد، دریافت نتایج ممکن است یک یا دو روز طول بکشد.

پزشک ممکن است آزمایشات دیگری را نیز توصیه کند، زیرا عفونت مجاری ادراری می‌تواند نشانهٔ این باشد که مشکلی در دستگاه ادراری کودک وجود دارد. مشکلاتی که باعث عفونت مجاری ادراری می‌شوند شامل انسدادها و یک بیماری به نام ریفلاکس ادرار یا ریفلاکس وزیکویورترال است که در آن ادرار از مثانه به کلیه‌ها برمی‌گردد. ریفلاکس ادرار در ۳۰ تا ۴۰ درصد از نوزادان و کودکان خردسال که عفونت مجاری ادراری دارند دیده می‌شود. غیر از این موارد، آزمایش‌های دیگری که پزشک کودک شما ممکن است توصیه کند عبارت است از:

• سونوگرافی که از امواج صوتی برای نشان دادن تصویری از کلیه‌ها و مثانه استفاده می‌کند.
• سیستو یورتروگرام حین ادرار؛ VCUG، که نشان می‌دهد آیا ادرار از مثانه به کلیه‌ها برمی‌گردد یا خیر. در طول سیستو یورتروگرام، قبل از اینکه سوند از طریق میزراه وارد مثانه شود، عکس‌برداری انجام می‌شود. به این ترتیب که یک رنگ مایع از طریق لولۀ سوند به مثانه تزریق می‌شود و عکس‌های بیشتری گرفته می‌شود تا رنگ در حین پر شدن مثانه و ادرار کودک، مشاهده شود. این فرایند حدود ۲۰ دقیقه طول می‌کشد.
• انواع اسکن‌های هسته‌ای که شبیه سیستو یورتروگرام است، اما از مایعات رادیواکتیو استفاده می‌کند و همگی بی‌خطر است.

درمان عفونت ادراری کودک

برای درمان عفونت ادراری کودک احتمالاً نسخه‌ای از آنتی‌بیوتی‌کها تجویز می‌شود، تا بسته به نوع دارو، بین یک تا چهار دز را برای یک روز تا دو هفته به کودک بدهید. حتی اگر کودک شما بعد از چند روز بهتر به نظر رسید، لازم است دورهٔ کامل داروها را به او بدهید. اگر این کار را نکنید، ممکن است باکتری‌ای که باعث عفونت ادراری شده است به طور کامل از بین نرود و عفونت می‌تواند دوباره با قدرت بیشتری برگردد و کودک را حتی بیمارتر کند یا آسیب غیرقابل جبرانی به کلیه‌های او بزند.

اگر کودک شما بسیار بیمار است و قادر به خوردن و نوشیدن نیست، لازم است چند روز در بیمارستان بستری شود تا داروها را به صورت داخل وریدی و از طریق سرم دریافت کند. همچنین نوزادن کوچک‌تر از یک ماه که عفونت ادراری دارند حتماً باید در بیمارستان بستری شوند.

اگر کودک یک انسداد در مجاری ادراری خود دارد، ممکن است به عمل جراحی برای درمان آن نیاز داشته باشد. در برخی از موارد، برای درمان ریفلاکس ادرار نیز جراحی مورد نیاز است، اگر چه بسیاری از کودکان تا شش سالگی کاملاً از این عارضه بهبود می‌یابند. آنچه پزشک کودک ممکن است در این فاصله برای جلوگیری از صدمه به کلیه‌ها انجام دهد تجویز بلندمدت آنتی‌بیوتیک شبانه با دز پایین برای جلوگیری از تکرار عفونت ادراری است.

 

جلوگیری از عفونت ادراری کودک

برخی از کودکان ممکن است کلاً مستعد ابتلا به عفونت مجاری ادراری باشند، اما در اینجا به چند اقدام که می‌توانید برای به حداقل رساندن خطر ابتلا کودک انجام دهید اشاره می‌شود:

شیردهی: اگر کودک را با شیر مادر تغذیه می‌کنید، همچنان در صورت بیماری لازم است به شیردهی ادامه دهید. مطالعات نشان داده‌اند که تغذیه با شیر مادر ممکن است از کودک در برابر عفونت ادراری محافظت کند و مزایای آن حتی پس از قطع شیردهی تا دو سال ادامه دارد.

مصرف مایعات: اطمینان حاصل کنید که کودک شما مقدار زیادی مایعات می‌نوشد. نوشیدن مایعات بیشتر باعث ادرار کردن بیشتر خواهد شد که دستگاه ادراری را تخلیه و تمیز خواهد کرد. نوشیدن مایعات همچنین از یبوست، که احتمال ابتلا به عفونت مجاری ادراری را بیشتر می‌کند، جلوگیری خواهد کرد.

مصرف غذاهای فیبردار: اگر کودک شما خوردن مواد غذایی جامد را شروع کرده است، مقدار زیادی میوه، سبزیجات و غلات سبوس‌دار که به جلوگیری از یبوست نیز کمک می‌کند به او بدهید.

بهداشت ناحیۀ تناسلی: اگر کودک شما دختر است، از شست‌وشوی او با صابون‌های عطری که می‌تواند اندام تناسلی او را تحریک کند، خودداری کنید و وقتی پوشک او را عوض می‌کنید ناحیهٔ تناسلی را از جلو به عقب تمیز کنید تا باکتری‌های این ناحیه را به حداقل برسانید ولی از وسواس بیش از حد در مورد شست‌وشوی ناحیۀ تناسلی کودکتان خودداری کنید.

 

آیا عفونتهای ادراری دارای اثرات دراز مدت هستند؟

اطفال کوچک در بیشترین خطر صدمات کلیوی ثانویه به عفونهای ادراری هستند بخصوص اگر دارای اختلالات نیز باشند. این صدمات می تواند بصورت تخریب بافت کلیه، اختلال در عملکرد کلیه، افزایش فشار خون و مشکلات دیگر باشد. به همین دلیل کودکان مبتلا به عفونتهای ادراری باید بطور صحیح درمان شده و تحت ارزیابی های دقیق قرار گیرند.

نکاتی که باید مد نظر باشند:

- تا سن 11 سالگی سه درصد از دختران و یک درصد از پسران مبتلا به عفونتهای ادراری خواهند شد.

- عدم درمان عفونت ادراری می تواند منجر به بروز صدمات جبران ناپذیری به کلیه ها شود.

اگر مشکوک به وجود عفونت ادراری در کودک خود هستید، به پزشک مراجعه کنید.

 

چه نوع اختلالاتی سبب بروز مشکلات ادراری خواهد شد؟

در بسیاری از موارد عفونتهای ادراری کلیه و مثانه طبیعی می باشند. اما در صورت وجود هرگونه حالت غیرطبیعی بهتر است تا حد ممکن تشخیص زودتر صورت گیرد. اختلالاتی که سبب بروز مشکلات ادراری هستند شامل موارد زیر است :

برگشت ادرار از مثانه به حالب: در این حالت زمانیکه مثانه پر می شود، ادرار به عقب پس زده و وارد حالب ها و کلیه ها می شود. این اختلالات در کودکانیکه دچار عفونتهای ادراری هستند شایع است.

انسداد ادراری: انسداد در مجاری در هر نقطه ای می تواند رخ دهد. ممکن است حالبها یا پیشابراه بسیار تنگ باشند یا اینکه گیر کردن یک سنگ سبب انسداد شود. ممکن است محل اتصال حالبها به کلیه ها یا مثانه غیر طبیعی باشد و مانع از عبور ادرار در مسیر طبیعی خود شود.

بعد از درمان عفونت چه آزمایشاتی مورد لزوم است ؟

بعد از درمان عفونت آزمایشاتی دیگر جهت ارزیابی اختلالات مجاری ادراری لازم است. عفونتهای مکرر در مجاری ادراری غیر طبیعی، می تواند برای کلیه بسیار زیان آور باشد. از آنجائیکه تنها یک آزمایش نمی تواند تمامی موارد مد نظر را مورد بررسی قرار دهد، لذا ممکن است چندین روش تشخیصی استفاده شود.

---

نویسنده:

• By Jaime Rochelle Herndon, MS, MPH
• Sarah Rahal, MD  Medically reviewed by 

 

منبع: 

1. verywellfamily
2. Differences Between Potty Training Boys and Girls
3. What to Do If Your Baby Has a Fever
4. مرکز تحقیقات طب گرمسیری و غفونتی خلیج فارس